Орос манай малыг өвчтэй гэж сэжиглээд авсангүй. Уг нь оросууд манай мал сүргийг 70 жил суурь сууриар нь авч идэж асан түүх саяхных. Манай өвчтэй малын маханд хордож үхсэн орос ах өнгөрсөн зуунд дуулдаагүй. Гэхдээ манай малыг өвчтэй гээд авахаа больж буй гүрний өөрийн эрх тул бидэнд гоншигнох эрх байхгүй. Малчид усан бороо, цасан шуурга, тисгэм жаварт үр төлөө бөөцийлөх гэж тэмцэж буй мөсөн туйлын оцон шувууд шиг амьдардаг. Тундрийн эрс тэс цаг уурт өдөр шөнөгүй тэмцэж явж өсгөсөн хэдэн малаа малчид борлуулж амь зуудаг. Тас хар болсон малчдаа хар. Тэднийг хотын байранд хэд хонуулахад цав цагаан иргэд болдог. Угаасаа тийм хөсрий хөх улс биш аж. Мөн ч хүнд хөдөлмөр дөө. Өрөвдөж барамгүй хөөрхийс малаа борлуулах гэж ядаж явахад Төр Засаг дэмжих нь байтугай хавчиж эхлэв.
Эзгүй хээр хаягдсан хэдэн ядуу малчид маань дор бүрнээ хэдэн мал борлуулж, идэх гурил уух цайныхаа бороодон хийх гэж зах зээлийн нүх сүв хайж, гайхшаа барж, Төр засгаа горьдсон нүдээр ширтэж суутал, хятадууд мах авъя гэжээ. Зарах гэтэл “Хятадад зарвал махны хомсдол үүсч, үнэ хөөрөгдөнө” гээд хорьчихов. Яаж байгаа нь энэ вэ? “Зарвал орос ахад л зарна” гэж Төр засаг, махны ченж болон фашист хас тэмдэгтэн нартайгаа хүч хавсран чангараад байдаг. Гэтэл нөгөө орос ах нь авдаггүй. Инээмээр ч юм шиг, уйлмаар ч юм шиг. Төрийн ийм бодлого мангуу тархинаас гардаггүй, аймхай зүрхнээс гардаг аж.
Малаа ямар үнээр зарах вэ? гэж асуувал малчид ахиухан үнэ хэлэх нь мэдээж. Малчид түүхэндээ хонь ямаагаа хаймран хонь ямаагаар сольё гэж хэзээ ч хэлээгүй. Малаа хаймран тоглоомоор өгөхгүй, үнэ хүргэж өгнө гэж эсэргүүцэх эрх тэр үед малчдад байгаагүй. Эрх чөлөөгүй үеэс эдүгээ ардчилсан нийгэмд шилжсэн малчид, малаа мөнгөөр авах гэсэн хятад иргэдэд зарах эрхгүй нь сая тодорлоо. Малчдын өмнөөс УИХ-ын гишүүд толгой мэдэж, хэнд, хэдээр панзлахыг шийдэх гэнэ. Энэ нь зах зээл мөн үү? Аминыхаа малыг хэдээр хэнд өгөх нь малчны эрх биш үү? Ардчилал, эрх чөлөөг үүнээс илүү яаж зөрчих вэ? Зуд болж магад гээд онд оромгүй малаа заазалдаг. Заазлахгүй бол хөгшин хөвөө, тэвээрэггүй мал үхээд зовлогийг нь хаяж, булах ажил гардаг. Ингэж хохирохгүйн тулд заазалсан малынхаа махыг хэдэн бор цаас болгосон монгол, өөрийнхөө мөнгөөр мах худалдаж авсан хятад иргэн хоёр, хоёулаа Монголын Төр засгийн аашийг ойлгохгүй гайхаж сууна. Уг нь жил болгон махны наймаа хийхээр тохиролцсон хоёр иргэн. Зах зээлийн чөдөр тушаа энэ мөн биз? Иргэд хоорондын танил талын харилцаа уг нь паразитаар татвар төлөгчдийн мөнгөөр амьдрагч илүү орон тоог үгүй хийж, хүнд суртал, авилга хээл хахуулийг хүчгүйдүүлэх тавилантай юмсан. “Хятадууд мах хамчихлаа. Тэд идэх гэж аваагүй. Биднийг өлсөөж алах гэж авч байгаа. Манай махыг өндөр үнээр авч буй нь цаанаа маш хорон санаа агуулжээ. Ямаагүй ноолуургүй болгох гэсэн хятад санаа. Манай махны үнийг хөөргөдөж орос ахыг минь чадах гэсэн хятад санаа. Гайгүй байлгүй. Хил дээр өчнөөн тонн мах битүүмжлэн саатуулж, үндэсний аюулгүй байдлаа аварлаа. Хужаа нар мах авсан их мөнгөөрөө шатсан нь бидний ялалт болов” гэж сурталдсан телевиз сонинууд алдаршиж байх шиг. Хятадууд мөнгөрхөж, мах ихээр авснаас болж махны үнийг хөөргөдлөө гэх аймаар гамшиг илэрүүлсэн сэтгүүлчдийг шагнах биз. Хөөрхий малчдад малаа гайгүй борлуулаад хэдэн бор цаас өвөртлөх ховорхон боломж тохиосныг хаах гэж зүтгэж буй сэтгүүлчид болон махны ченж хас тамгатан нар яасан ч эх оронч хүмүүс вэ. Тэд Монголыг Хятадын аюулаас аврах гэж хийрхсэний хүчинд өөрсдийгөө бузгай илчлэв. Ядуу зүдүү малчдын хар хохь болох нь, тэдэнд падлийгүй гэсэн үзлийг чинь уншигчид шүүсээр л байх вий вий. Захиалгын мөнгөөр хэлсэн үг хийсэн ажил чинь андашгүй агаад нийгмийг бухимдуулж байна.
Ийм ховорхон наймаа нүүрлээд ирж байхад “Хятадад мах өгөхгүй, хаая бооё” гэж хичнээн хэнхэглээд, үнэлгээ өгч дэвшүүлдэг Зөвлөлт чинь үгүй болсныг мэдэж байна уу? Одоо зөвхөн ашигтай наймааг зохицуулдаг зах зээл үйлчлэх болохоос бус Орос байна уу, Хятад байна уу, хамаагүй. Орос бурхан, Хятад чөтгөр гэсэн зөвлөлт үзлээ орхи. Тэгж заасан багш-зөвлөлт чинь сөнөсөн. Хоёр хөрш маань бурхан ч биш, чөтгөр ч биш. Хоёулаа хүн. Бурхан мах авбал манайд махны үнэ өсөхгүй, махны хомсдол үүсэхгүй. Чөтгөр мах авбал махны үнэ тэнгэрт хадаж, ирэх хавар бид идэх махгүй болно гэж балайрах юм. Илүү гарах махаа сайн тооцоолж экспортолбол махны хомсдол, үнийн өсөлт үүсэхгүй. Мөн хэнд зарахаас шалтгаалж, бид тэнгэрийн умдаг атгахгүй. Хэн өндөр үнэ өгөхийг дураараа сонгоно. Зах зээл гоё байгаа биз?
Монголын малыг өвчтэй гэж дуулиантуулж, үний нь бууруулахын зэрэгцээ хулхи вакцинаа ах нар шахах нь. Үржирсэн вакцинд мал эрүүлжихгүй. Өрийн үлдэгдэл гэдэг шиг вакцины шахаа, өвчтэй мал гээд л мөнхийн нээнтэг үргэлжилнэ. Үүний хариуд хятадад малаа ханасан үнээр хэдэн саяар панз үсэргэвэл, бусад улстай хийх манай махны бизнест хөшүүрэг болж, Орос манай малыг өвчин тахалтай гэхгүйгээр “70 жил идээд үхээгүй, экологийн цэвэр мах юм чинь” гээд гуйгаад зогсож байх цаг ирнэ. Хятадын аварга зах зээл манай малчдын өмнө нээгдвэл Оросод манай мах хүртэх ч үгүй. Тэгээд ч өвчтэй малынхаа махаар орос ахынхаа амь насанд хүрвэл төлж барахгүй өр үүснэ. Малаа эрүүлжүүлэх талаар Японтой ярьсан яриа бий биз дээ. Монгол экологийн цэвэр махны эрэлт хэрэгцээ Араб, Турк гээд дэлхий дахинд өсөж, хэдэн ядуу малчид маань башийх үүд хаалга нээгдэх юм биш үү? Мах маань ахиухан өртгөөр борлож л байвал, хэн авах нь маньд ялгаагүй ч Төр засагт дарамттай байна уу? Үнэнээ айлтгүй хэлээч. Хүн ам үнэнийг мэдэхийг хүсэж байна.
Сэтгүүлчдийг гомдуузай хэмээх үүднээс ямагт урам хайрлаж байдаг сэтгүүлч Х. Баттөгс, Г. Дэлгэрцэцэг нарынхаа “Өдрийн сонин”-д бичсэн нийтлэлээс ишлэл авъя. Х. Баттөгс ингэж бичжээ: “Сүүлийн үед Хятадад хүнсний үнэ огцом өссөн мэдээ бий. Мэдээж энэ бүхнийг манай малчид шийдэхгүй. Гэхдээ харилцан ашигтай наймаалцах боломж манай малчдад гарна. Нэг кг ямааны мах хилийн тор давуулаад шидэхэд л 15 мянган төгрөг болж хувирна. Ганц ямаа давуулж чадвал, арьс, ноолуурын үнээ оруулаад 200 гаруй мянган төгрөг болно. Хашаандаа байгаа 50 сая малаасаа ганц саяыг урагшаа гарахад 200 тэрбум төгрөг малчдын халаасанд орно. Төр бирж байгуулж, хилээр хэн, хэн, юу гаргахыг хянах гэж дүнхүүрч суух шаардлага алга. Малчин бүрт нэг сая төгрөг бус, хорин ямаа гаргах зөвшөөрөл өгчихвөл л хангалттай” гэжээ. Баттөгсийн энэ үг яасан үнэн үг вэ? Төр засаг хүсвэл, сэтгүүлчийн энэ үгийг ажил болгох мөн амархан аа. Сэтгүүлч Г. Дэлгэрцэцэг энэ асуудалд ухаалаг үг нэмэрлэж, “Махаа юм болгож чадахгүй явсаар ХХI зуунтай золголоо. Харин саяхнаас хятадууд манайхаас мах авдаг болов. 2500 гаруй тонн мах урд хилээр гарсан мэдээ байна. Үүнийг БНХАУ-ын төр авч байгаа ч юм биш. Хоёр орны иргэд, найз нөхөд, танил тал хоорондын нөхөрлөл гэж ийм байдаг. Иргэд хоорондын үзэл сурталгүй харилцаа юуг ч төрөөс хараат бусаар хийж болдгийн нэг жишээ. Аливаа ард түмэн зах зээлд хэрэгтэй зүйлсээ наймаалцаж, амьдарч буйн нэг илрэл... Хятад наймаачид урд хөрш рүү монгол мах экспортлох шан татаж эхэллээ. Тэд зөвхөн ямааны махыг онцолж аваад байгаа ч юм биш. Монголд зарагдаж байгаа хамгийн хямд үнэтэй махыг онцолж байгаа юм... Гэтэл...махны энэ бизнесийг хавчиж хяхаад эхлэв... Хилээр орж ирж байгаа биш, гарч байгаа махнаас юуных нь шинжилгээ хүсээд байдаг байна аа. Бид ямар идэх гэж байгаа биш... Идэх гэж байгаа ард түмэн нь л хяналтаа тавьдаг юм байгаа биз”гэжээ.
Ийм сэтгүүлчдийн үгийг уншихаар дэмжих хүсэл оргилох юм гээч.
2010-12-19
No comments:
Post a Comment